Người cao huyết áp có sử dụng củ ngưu bàng được không?

Tăng huyết áp là một bệnh lý mạn tính, ảnh hưởng đến khoảng 30% người trưởng thành trên toàn thế giới và là yếu tố nguy cơ hàng đầu gây bệnh tim mạch, đột quỵ và suy thận. Bên cạnh thuốc điều trị, xu hướng sử dụng dược liệu thiên nhiên hỗ trợ ổn định huyết áp đang ngày càng được quan tâm. Trong đó, củ ngưu bàng (Arctium lappa) là một lựa chọn tiềm năng. Vậy, người bị cao huyết áp có thể sử dụng ngưu bàng không?

1. Tổng quan về ngưu bàng (Arctium lappa)

Ngưu bàng là một loại cây thân thảo, thuộc họ Cúc (Asteraceae), được sử dụng rộng rãi trong y học cổ truyền Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc. Bộ phận chính được dùng là rễ (củ ngưu bàng). Thành phần hóa học chính bao gồm:

• Inulin (45–50% trong củ khô): Chất xơ hòa tan, có vai trò như prebiotic

• Kali (K): Khoáng chất điều hòa huyết áp

• Polyphenol, flavonoid (arctiin, arctigenin): Chất chống oxy hóa

• Acid phenolic, lignans: Có tính kháng viêm, bảo vệ nội mô mạch máu.

2. Cơ chế hỗ trợ ổn định huyết áp của ngưu bàng

✅ 2.1. Cung cấp kali – Khoáng chất điều hòa huyết áp

Ngưu bàng chứa hàm lượng kali cao (~360 mg/100g tươi). Theo Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA), bổ sung đủ kali có thể giúp hạ huyết áp bằng cách:

• Tăng bài tiết natri qua nước tiểu, làm giảm thể tích tuần hoàn

• Giãn mạch và giảm sức cản ngoại biên

• Bảo vệ chức năng nội mô mạch máu

✅ 2.2. Giảm stress oxy hóa và viêm mạch

Các polyphenol và flavonoid trong ngưu bàng có tác dụng:

• Trung hòa gốc tự do – yếu tố góp phần gây xơ vữa động mạch

• Ức chế enzyme pro-inflammatory như COX-2, NF-κB, từ đó giảm viêm mạch máu

• Tăng cường sản xuất NO (nitric oxide) – chất giúp giãn mạch máu tự nhiên

✅ 2.3. Tác dụng lợi tiểu nhẹ

Ngưu bàng có tác dụng lợi tiểu tự nhiên, giúp loại bỏ natri dư thừa – nguyên nhân gây tăng huyết áp. Cơ chế này tương tự như một số thuốc lợi tiểu thiazide, nhưng nhẹ nhàng và ít tác dụng phụ hơn.

3. Bằng chứng từ nghiên cứu

• Nghiên cứu in vitro trên tạp chí Food & Function (2021) cho thấy chiết xuất ngưu bàng có khả năng ức chế ACE (angiotensin-converting enzyme) – enzyme tham gia vào cơ chế tăng huyết áp.

• Thử nghiệm lâm sàng tại Hàn Quốc (2018) trên 40 bệnh nhân tăng huyết áp giai đoạn nhẹ cho thấy: sau 8 tuần dùng trà ngưu bàng (2 lần/ngày), nhóm sử dụng ngưu bàng có giảm trung bình 7–10 mmHg huyết áp tâm thu so với nhóm đối chứng.

4. Cách sử dụng ngưu bàng cho người cao huyết áp

Liều dùng khuyến nghị:

• Dạng trà túi lọc: 1–2 lần/ngày, mỗi lần 200ml

• Củ tươi/khô nấu canh, hầm: 20–30g mỗi ngày

• Bột ngưu bàng pha nước ấm: 1–2 thìa cà phê/ngày

Phối hợp dược liệu: Có thể kết hợp ngưu bàng với hoa hòe, cúc hoa, lá sen để tăng hiệu quả điều hòa huyết áp.

5. Lưu ý khi sử dụng

• Không dùng quá liều (trên 30g/ngày) để tránh mất cân bằng điện giải.

• Ngưng sử dụng nếu có triệu chứng hạ huyết áp, chóng mặt.

• Tham khảo bác sĩ nếu đang dùng thuốc điều trị tăng huyết áp, đặc biệt nhóm ức chế men chuyển (ACEi), chẹn beta, lợi tiểu mạnh.

• Không dùng cho người huyết áp thấp, phụ nữ mang thai và người có bệnh lý nền gan thận nặng

✅ Củ ngưu bàng là một dược liệu giàu hoạt chất sinh học, có cơ chế hỗ trợ hạ huyết áp thông qua tăng bài tiết natri, giãn mạch và kháng viêm. Dùng ngưu bàng đúng cách có thể là giải pháp hỗ trợ an toàn, hiệu quả cho người bị cao huyết áp. Tuy nhiên, cần được sử dụng như liệu pháp bổ trợ, không thay thế thuốc điều trị.